ویدیو بالا توسط نیویورک تایمز تو سال ۲۰۱۹ با عنوان jaron lanier fixes the internet منتشر شده.

راجع به این موضوع توی ویدیو مایکروسافت و پروژه جایگاه داده مفصل صحبت کردم که می‌تونی اونجا تماشا کنی.

خلاصۀ داستان اینه که الان شرکت‌های بزرگ دارن از ما بدون اینکه بفهمیم داده استخراج می‌کنن. حالا ما باید چیکار کنیم؟ پول داده‌هایی که از ما دارن می‌گیرن رو بگیریم. بیگ‌تک‌ها و هر کس دیگه‌ای که از ما داده می‌گیره باید به ما پولشو بده.

جارون لنیر کیست؟

جارون زپل لنیر یه دانشمند کامپیوتر، آینده‌پژوه، نویسنده و البته موزیسینه. به عنوان یکی از بنیان‌گذاران واقعیت مجازی می‌شناسنش. بعضیا بهش می‌گن پدر واقعیت مجازی.

سال ۱۹۸۴ یه کمپانی به اسم VPL Virtual Programming Languages راه می‌ندازن که کارش تولید محصولات تو حوزه‌ی واقعیت مجازی بوده. سال ۸۴ رو به شمسی برگردونی می‌شه ۱۳۶۲! خلاصه از قدیمیای کامپیوتره.

به جز این کمپانی بنیان‌گذار و مدیر ۴ تا استارت‌آپ هم بوده که گوگل، اوراکل، ادوبی و فایزر ازش خریدن. تو سیلیکون ولی و مایکروسافت هم تو سمت‌های مدیریتی یه دوره‌هایی کار کرده.

تو جایگاه نویسنده هم ۵ تا کتاب داره به اسم‌های اطلاعات یک تجربه‌ی بیگانه است، شما گجت نیستید، چه کسی صاحب آینده است، طلوع چیزهای جدید: برخورد با واقعیت و واقعیت مجازی و ۱۰ دلیل برای پاک کردن حساب‌های کاربری شبکه‌های اجتماعی. البته هیچ کدوم از کتاباش به زبان فارسی ترجمه نشده.

نظریه جایگاه داده

انگلیسیش “Data Dignity” هست که من به “جایگاه داده” ترجمه کردم که شاید حق مطلب رو ادا نکنه. اگه تو ترجمه‌ی این اصطلاح نظری داری خیلی خوبه که بگی استفاده کنیم.

راجع به این موضوع دیدم که یه نفر دیگه هم حرف زده، نمی‌دونم اون اول این حرفو پیش کشیده باشه یا نه، ولی طرح و حرفای جارون لنیر پخته‌تره و بیشتر می‌خوره که خودش اولین نفر این بحثو راه انداخته باشه.

همون‌طور که تو ویدیو هم دیدی حرف سرِ اینه که داده‌های ما ارزشمند هستن و ما باید از این ارزش یه چیزی گیرمون بیاد که الان هیچی دستمون نمیاد.

مسلماً این فرآیند که ما بتونیم از داده‌هامون پول دربیاریم اول نیاز داره که همه بفهمیم داده‌هایی که داریم مفتی می‌دیم می‌ره خیلی ارزشمنده و دوم سازوکاری طراحی کنیم که بشه این پول رو از غولای فناوری بگیریم.

جارون لنیر و گلن ویل برای حل مشکل نقد کردن و اتصال آدمای معمولی به کمپانی‌های بزرگ برای گرفتن پول، پیشنهاد سازمان‌های واسطی رو می‌دن به اسم MID که مخفف mediators of individual data هست.

این شرکت‌های واسظ هر کدوم شرایط خودشون توی نحوه‌ی پرداخت و ورود رو دارن و شاید قیمتاشون هم با توجه به شرایطشون با هم فرق کنه. البته در نهایت همشون دنبال احقاق حق کاربرای اینترنت هستن و با هم رقابت می‌کنن تا بتونن مخاطب بیشتری داشته باشن و این در نهایت به نفع کاربراس.

نظریه جالبه و انگار اجرایی باشه ولی اینکه غولای تکنولوژی مثل گوگل، اپل، آمازون، فیسبوک زیر بار برن و اون رو اجرا کنن رو باید ببینیم چی می‌شه.

داستان این نظریه ظاهراً از یه مقاله به اسم “طرحی برای یک جامعه دیجیتالی بهتر” که توسط مدرسه‌ی کسب و کار هاروارد تو سال ۲۰۱۸ منتشر شده شروع شده. این مقاله رو جارون لنیر با کمک گلن ویل که یه اقتصاددان و محققه نوشته.

حتماً تو ویدیو هم دیدی که وقتی جارن لنیر حساب کتاب می‌کنه با پولی که یه نفر از داده‌هایی که داره از خودش بجا می‌ذاره اگه بخواد درآمد داشته باشه که اصلاً چیز عجیب یا غیرعادلانه‌ای هم نیست می‌تونه با اون پول زندگیشو بچرخونه.

ببین به نظر من ریشه‌ی این موضوع رو باید تو تک‌خوری و طلب منفعت شخصی ببینیم. واقعیت اینه که ما هم به عنوان افرادی از این سیستم با این طرز فکر داریم کسب و کار می‌کنیم.

این تک‌خوری از بالا تا پایین سیستم پخش شده و هر آدمی تو طبقه‌ی پایین می‌خواد بره طبقه‌ی بالا و هر چی بالاتر می‌ره باید بیشتر تک‌خوری کنه. تبدیل به قاعده شده. این کارو نکنی نمی‌تونی بری بالا. چرا اینجوریه؟ چون اونی که اون بالای بالاس داره این کارو می‌کنه پس این کار یه چیز درست، طبیعی و اصلاً برای موفقیت الزامیه!

می‌خوام بگم این غولای تکنولوژی که این همه قدرت و ثروت رو متمرکز کردن می‌تونن کاری کنن که بقیه هم استفاده کنن و همه حالشو ببریم ولی نمی‌کنن. خیلی بعیده اینکارو بکنن.

به‌نظرم چیزی که دقیقاً نقطه‌ی مقابل نظریه‌ی جایگاه داده و حرفای امثال جارون لنیر هست تک‌خوری و اعتقاد به مفید بودن و صحیح بودن اونه. یعنی لُب این مدل حرفا درخواست عموم مردم برای عدم تک‌خوری از اون عده‌ی محدودیه که توی دنیا کل ثروت و قدرت رو فقط برای خودشون می‌خوان و برای حفط اون هر کاری انجام می‌دن.

مسلماً غولای تکنولوژی با اجرای چیزی شبیه به این نظریه بی‌پول نمی‌شن که بخوان جمع کنن برن. فقط از این حالت زیادی متورم شده میان بیرون. از خیلی خیلی خیلی پولدار تبدیل می‌شن به خیلی پولدار.